Style prowadzenia akwarium

Istnieje kilka sposobów świadomego projektowania i prowadzenia akwarium. W tym wpisie postaram się pobieżnie podjąć temat i udzielić kilka wskazówek.

Generalnie akwaria można podzielić na kilka kategorii, w zależności od tego co jest "głównym bohaterem" zbiornika:

• ryby, inne zwierzęta
• rośliny
• środowisko
• estetyka wystroju

 

Ryby i inne zwierzęta

W akwariach nastawionych ściśle na trzymanie, hodowlę i ekspozycję zwierząt, wystrój może być ograniczony. W najbardziej radykalnej formie taki zbiornik jest pozbawiony podłoża i roślin, tylko z elementami technicznymi oraz zwierzętami. Może się wydawać, że akwaria tego typu są w odwrocie, ale najbardziej sztandarowym przykładem są popularne zbiorniki z krewetkami Caridina cantonensis ("Crystal Red"). Popularne są również np. akwaria z bojownikami, złotymi rybkami, a także wiele innych. Do tej kategorii zaliczę także zbiorniki tarliskowe oraz wielkie akwaria z rybami otwartych wód. Często kwalifikują się tu akwaria czarnych wód, wielkich jezior afrykańskich oraz "nierafowe" zbiorniki morskie.

Obsada

Każdy gatunek można w takim akwarium umieścić, wręcz istotą takich akwariów jest trzymanie zwierząt niecodziennych: dużych, trudnych. Najczęściej spotykane gatunki to krewetki crystal red, paletki, duże zbrojniki i pielęgnice, piranie. Ważne jest to, że zbiornik jest w pełni podporządkowany obsadzie - warto zadbać o dobre parametry wody, a łączenie gatunków musi być przeprowadzane ostrożnie.

Rośliny

Generalnie tego typu akwaria nie są zbyt dobrym miejscem dla roślin. Wskazane będą rośliny pływające np. pistia, rośliny łatwe jak moczarka i rogatek. Dla ozdoby można skorzystać z takich roślin jak microsorium lub anubias, a w doniczkach można zasadzić lotos lub krynię tajlandzķą.
Niektóre roślinożerne ryby dość szybko poradzą sobie z każdą zieleniną jaką umieścimy, a oszczędne oświetlenie raczej uniemożliwia utrzymanie bardziej wymagających gatunków roślin.

Wystrój

Wystrój jest ściśle dostosowany do potrzeb zwierząt. Akwarium może być puste, wyposażone tylko w urządzenia techniczne. W akwariach tarliskowych pojawią się specjalne urządzenia na ikrę - ruszty, mopy imitujące mech, doniczki, kokosy czy stożki. Oprócz tego mogą być korzenie, czy skały, które służą jako np. granice rewiru, kryjówki czy pokarm (niektóre zbrojniki jedzą drewno).
Dla ozdoby pojawią się może jakieś bardziej skomplikowane konstrukcje tła. Zalecam jednak, by zadbać o ekspozycję zwierząt - elementy nieożywione nie powinny dominować, ponadto należy unikać zbyt dobrych kryjówek, tak by można było obserwować ryby.

Oświetlenie

Najczęściej światło słabe lub nawet brak. Za to warto rozważyć oświetlenie nocne (zwykle niebieskie) do obserwacji nocnych gatunków. W przypadku ryb które nie lubią oświetlenia (np. ślepiec jaskiniowy) stosuje się oświetlenie czerwone.

Podłoże

W akwarium dla ryb podłoża może nie być wcale, w ten sposób łatwo sprzątać odchody. Jednak wiele ryb lubi grzebać i zakopywać się w piasku (pielęgnice, kiryski, sumiki, węgorze). Podłoże pełni też rolę dekoracyjną, może też pełnić funkcję filtra (tzw. plenum, kiedyś to może omówię). Oprócz tych naturalnych funkcji, podłoże aktywne może stabilizować parametry wody, np. podłoża firmy Benibachi są chętnie wykorzystywane przez hodowców krewetek, a do uzyskania kwaśnych czarnych wód używa się torfu. Zwykle jednak najlepiej sprawdza się podłoże neutralne, np. kwarcowy piasek lub żwir. W akwariach dla zwierząt nigdy nie stosuje się ziemi.

Technikalia

Zalecam korzystanie z napowietrzaczy i filtrów opartych na tej technologii. Daje to bardzo dobre rezultaty. Warto też dokładnie odmulać dno z odchodów.
Ponadto dobrym rozwiązaniem są wkłady chemiczne oraz denitryfikatory. Tego typu filtracja umożliwia całkowite usuwanie azotu z wody i znaczne ograniczenie podmian wody.
Jeśli akwarium jest duże warto rozważyć system ciągłej podmianki podłączony do wodociągu.

Rośliny

Akwaria roślinne stawiają na ekspozycję podwodnego ogrodu. Dobrze prowadzone akwaria roślinne dają niesamowity efekt - barwne i kształtne rośliny to uczta dla oka.
Szczególnym przypadkiem tego typu akwarium będą morskie akwaria rafowe. Wprawdzie w takich zbiornikach nie ma roślin, ale sposób prowadzenia jest analogiczny. Tak czy siak, to inna historia.

Obsada

Standardowa obsada w akwarium roślinnym obejmuje glonożerców (ja polecam krewetki Amano), oraz ryby ozdobne. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie gatunki ryb dobrze sprawdzą się w akwarium silnie nawożonym lub low-techu. Osobiście zalecam powściągliwość i nie umieszczanie w akwarium żadnych ryb. W przypadku, gdy zdecydujemy się na jakieś ryby trzeba uważnie kontrolować podawanie dwutlenku węgla, dawki nawozów, a nawet ograniczyć oświetlenie.

Rośliny

Często takie akwaria to również kolekcja. Wiele gatunków roślin można trzymać razem bez problemów. Warto pamiętać o zasadach obsadzania zbiorników roślinnych, czyli rośliny wysokie z tyłu, niższe z przodu i nie sadzić podobnych roślin blisko siebie. W zbiornikach high-tech mogą urosnąć nawet rośliny bagienne, ale w low-techu nie każda roślina się odnajdzie i gatunki trzeba dobierać ostrożniej.

Wystrój

Ja preferuję akwaria tylko roślinne, pozbawione większych ozdób jak np. duże kamienie czy korzenie. Jednak i takie elementy będą potrzebne, żeby posadzić mikrozoria, anubiasy, bucephalandry lub mchy. Poza tym tarasy czy płotki ułatwiają rozdzielanie pojedynczych upraw od siebie.

Oświetlenie

W akwariach roślinnych zwykle oświetlenie jest mocne, ale w low-techu, czy dla niektórych roślin może być znacznie słabsze. Najczęściej zaleca się światło białe-zimne, uzupełnia się je czerwonym.

Podłoże

Chętnie wykorzystywana jest ziemia przykryta neutralnym żwirem/piaskiem. Czasem stosuje się dodatek gliny lub torfu. Podłoże jest bardzo ważne, przy złym nie przyjmą się rośliny lub wyskoczą glony.

Technikalia

Nawożenie dwutlenkiem węgla i solami, duży przepływ wody i duże podmianki to typowy zbiornik high-tech. W zbiornikach low-tech wskazany jest otwarty zbiornik, tak by rośliny swobodnie wyrastały ponad powierzchnię.

Środowisko

Akwarium to może być więcej niż mieszkanie dla określonego zwierzęcia lub ogród. Niektórzy akwaryści decydują się na stworzenie w swoim szkle pełnego wycinka jakiegoś ekosystemu - regionu lub nawet pojedynczego akwenu. Uważam to za najwyższy poziom akwarystyki. Wierne przedstawienie wybranego ekosystemu pozwala na odtworzenie i obserwowanie w swoim akwarium środowiska oddalonego o tysiące kilometrów.

Obsada

To dość często wykorzystywany schemat, wielu akwarystów dobiera obsadę z jednego regionu. W bardziej ortodoksyjnej wersji akwarysta poszuka zwierząt z jednego akwenu, ewentualnie uzupełniając ekipą czyszczącą lub dostępnymi alternatywami. Np. ja po sprowadzeniu sumika Hara jedroni nie mogłem sprowadzić rybki Dario dario, więc zdecydowałem się na Danio margaritatus. Jednak raczej warto trzymać się restrykcyjnych zasad.

Rośliny

Dobór roślin to trudny etap, ale każdy gatunek pozyskany z określonego środowiska to duża satysfakcja. W niektórych akwenach, np. w czarnych wodach jest niewiele roślin podwodnych. Tradycyjnie w akwariach wielkich jezior afrykańskich nie sadzi się roślin.

Wystrój

Zwykle natura podpowie nam jak nasze akwarium ma wyglądać. Liczne korzenie to typowe czarne wody w lesie tropikalnym, wapienne kamienie są odpowiednie do zasadowych jezior Afryki, a gęsto zarośnięte bagna odnajdziemy w Azji. Warto przejrzeć zdjęcia z wybranego akwenu lub wręcz wyjechać na wycieczkę w ten rejon. Czasem udaje się sprowadzić materiały bezpośrednio z wybranego akwenu, ale osobiście uważam to za przesadę.

Oświetlenie

Warto wspomnieć, że niektórzy akwaryści dokładnie imitują długość dnia i nocy w zależności od pory roku. No cóż, nie uważam tego za istotne, ale jak ktoś lubi się bawić, to czemu nie.

Podłoże

Najczęściej będzie to nieodmulany piasek kwarcowy, warto zbadać jakie konkretnie dno występuje w odwzorowywanym akwenie.

Technikalia

Bardzo ważne jest odpowiednie preparowanie wody i uzyskanie odpowiednich parametrów. W połączeniu z wydajną filtracją i odpowiednią pielęgnacją bez problemów powinno udać się stworzyć własny wycinek miejsca odległego o tysiące kilometrów.

Estetyka wystroju

Dla niektórych akwarystyka nie jest celem sama przez się, ale jedynie środkiem ekspresji. Od bajkowych, ceramicznych zamków, po imponujące akwaria w stylu "nature" pana Takashi Amano akwaryści realizują swoje zapędy artystyczne w zbiornikach z wodą.
Chciałem tutaj zaznaczyć, że zasadniczo nie ma dla mnie różnicy między upychaniem w akwarium kamieni i patyków, a upychaniem plastikowych zabawek. Jedno i drugie może być dobrym środowiskiem dla mieszkańców akwarium, podobać się twórcy lub nawet znaleźć jakiś poklask wśród szerszego grona odbiorców. Ja chciałem się skupić głównie na aspektach akwarystycznych tych projektów.
Jedna uwaga - styl "nature" nie ma wiele wspólnego z naturą. Jest to styl, który tworzy pejzaż w akwarium, naturalnie nigdzie takiego krajobrazu pod wodą nie znajdziemy, gdyż inspiracją jest zwykle świat nadwodny.

Obsada

Akwaria pana Takeshi Amano są prowadzone jako roślinne high-techy, dlatego też mam podobne zastrzeżenia jak w przypadku akwariów roślinnych - dla wielu ryb wcale nie będzie to perfekcyjne środowisko. Zalecam szczególnie glonożerne krewetki Amano.

Inne akwaria, bardziej "fantazyjne" mogą być nieprzyjemne dla wielu ryb. akwarysta ma obowiązek zaznajomić się z wymaganiami określonego gatunku i przygotowaniem zbiornika tak, by wyczyny artystyczne nie były źródłem cierpień zwierząt. Szczegóły poniżej w części "wystrój".
Chciałem tutaj też uczulić na kwestię ryb modyfikowanych genetycznie, czy też wręcz okrutnie kolorowanych chemicznie. Tego typu praktyki są stosowane w Azji i zdecydowanie należy się temu przeciwstawiać. Jeśli ryba jest podejrzanie kolorowa, to należy sprawdzić w Internecie czy jest to ofiara tego procederu. Szczegóły tutaj.

Rośliny

Tutaj rośliny są ściśle dostosowane do koncepcji projektu. Zwykle w zbiorniku występuje kilka gatunków: trawnik, tło i grupy ozdobne.
Odradzam jakiekolwiek sztuczne (plastikowe) rośliny jeśli w akwarium ma być coś żywego. Tego typu rzeczy są źródłem otarć i ran na ciałach ryb.

Wystrój

Styl naturalny jest ściśle określony, osobiście polecam Iwagumi, jest to moim zdaniem najładniejszy i najprostszy styl, wszystkie inne niebezpiecznie przypominają mi patyki upchane pod wodą, bo się artyście tak podoba. Przeglądałem najnowsze wyniki iaplc i niestety mam wrażenie, że nawet wśród wysoko ocenionych akwariów przebija się styl bajkowy, a to, że nie ma tam ceramicznej makiety Neuschwansteinu, to tylko pretekst.
Inne style to pełna dowolność. Należy jednak pamiętać o następujących wskazówkach:

• materiał użyty w elemencie wystroju zwykle jest aktywny: korzenie zabarwią wodę na herbaciany kolor i obniżą pH, skały wapienne podwyższą pH i zatwardzą wodę
• wiele materiałów może być wręcz trujących (środki grzybobójcze, metale ciężkie)
• element wystroju może być niebezpieczny dla obsady: w otworach i szczelinach mogą klinować się ryby, ostre krawędzie mogą ranić
• finezyjny kształt zbiornika może bardzo utrudnić pielęgnację
• piaski/żwiry trzeba oddzielać przy pomocy kamieni bądź jakichś plastikowych kształtek, w innym wypadku bardzo szybko się wymieszają
• sypkie podłoże w zalanym akwarium wkrótce będzie płaskie, niezależnie jak stromą górę usypiemy na sucho

Często akwaryści realizują się artystycznie przy tworzeniu tła do akwarium. Mozaiki z kamienia, malowidła z farbek wodoodpornych (na zewnątrz zbiornika), kolaże z drewna, muszli i szkła - koncepcji jest bardzo dużo.

Oświetlenie

Oświetlenie może pełnić dodatkową funkcję dekoracyjną. Popularne kolory to niebieski i czerwony, reflektory LEDowe umożliwiają punktowe oświetlenie i ekspozycję wybranego miejsca.
W mniej awangardowych projektach oświetlenie będzie "normalne".
Należy pamiętać, że dla wielu ryb jasne, jaskrawe lub ruchome oświetlenie będzie źródłem stresu.

Podłoże 

Przestrzegam przed kolorowymi żwirkami dostępnymi w sklepach zoologicznych, po prostu farba puszcza. Jeśli ktoś chce eksperymentować, to najlepiej stosować szklane kulki. Moim zdaniem są drogie.
Większość głośnych estetów preferuje żwiry o zabarwieniu ciemnym. Toteż raczej polecam unikać jasnego piasku, dobrze sprawdzi się piasek lub żwir bazaltowy. Bazalt jest neutralny i ma bardzo czarny kolor, inne skały mogą nieprzewidywalnie wpływać na parametry wody.
Tutaj chciałbym jeszcze przestrzec przed podłożami aktywnymi, które można zakupić w sklepach akwarystycznych. Warto zapoznać się z opiniami w Internecie, bo często dochodzi do tzw. "wybuchu", kiedy to podłoże po długim czasie akumulowanie nawozów wypuszcza ja gwałtownie do słupa wody. Kończy się to glonami, nawet stratami w obsadzie.

Technikalia

Zbiorniki "nature" zwykle są high-techowymi akwariami roślinnymi pod względem technicznym, ale można stworzyć kompozycje o mniejszym oświetleniu, bez nawożenia.
W innych zbiornikach należy po prostu zapewnić poprawną filtrację z myślą o całościowym projekcie. Gdy filtracja będzie nieodpowiednia, wszystko pokryją piękne glony.
Często rozmieszczenie filtracji w takich akwariach jest pomysłowo rozwiązane jako część kompozycji. Np. na tym filmiku filtrujące medium kaldness wygląda bardzo interesująco, gdy krąży poruszane bąbelkami z napowietrzacza (żeby nie było - moim zdaniem cała ta konstrukcja jest zbyt stresująca dla żywych ryb, ja bym nie chciał żeby dinozaury piły kawkę na dachu mojego domu).
Polecam dużą nadfiltrację. W akwariach innego typu glony mogą być częścią odtwarzanego środowiska, ale w akwariach nastawionych na estetykę zepsują całą kompozycję.