Dlaczego ryby nie tworzą ławic?

Dobór ryb do akwarium to sprawa dość skomplikowana, ale bardzo istotna. Jednak problemem bywa to, że nasze ryby wcale nie prezentują się tak jakbyśmy tego sobie życzyli. Szczególnie wielu amatorów neonków, a i innych ryb spotyka się z sytuacją, że ich wymarzone stadko wcale nie pływa w ławicy, a osobniki żałośnie rozproszone w całej objętości zbiornika nie wykazują chęci współpracy.

Przez ławicę rozumiem wspólne, synchroniczne pływanie większej (>5) grupy ryb* w niewielkiej odległości od siebie. Ze względu na zamieszanie z angielskimi terminami „schooling" i „schoaling", które są jednakowo tłumaczone i nadużywane, obecnie niektóre źródła używają zamiennie słowa stado i ławica w odniesieniu do ryb. Tymczasem tylko pewna grupa stadnych ryb tworzy ławice. Dla ryb nietworzących ławic poprawna nazwa to „stado", przykładem może być Neolamprologus multifasciatus, który tworzy kolonie liczące po kilkadziesiąt osobników. Jest to więc ryba ewidentnie stadna, natomiast nie tworzy ławic, gdyż mieszka w muszlach i nie pływa w otwartej toni.

Najpierw może kilka słów na czynniki które wpływają na stworzenie ławicy:

• Stres - wiele gatunków pod wpływem stresu tworzy zbitą ławicę, np. neonki. Takim czynnikiem stresującym może być obecność drapieżnika, wpuszczenie do nowego zbiornika lub czynności pielęgnacyjne.
• Ilość - im więcej ryb, tym większa szansa na stworzenie ławicy. Im więcej ryb tym więcej przyłączy się do ławicy. Np. jeśli połowa ryb tworzy ławicę, to z 10 ryb powstanie nędzna ławica 5 osobników, a z 20 to już 10 rybek efektownie upiększy nasze akwarium.
• Objętość - gdy akwarium ma 60 lub 80 cm nawet przy lekkim rozproszeniu wydaje się że ryby są rozproszone równomiernie w całej objętości zbiornika. Gdy akwarium ma dwa metry, łatwiej zaobserwować zgrupowania.
• Prąd wody - ławica, podobnie jak klucz ptaków pozwala zoptymalizować ruch w wodzie i np. walkę z prądem wody. Przy małym ruchu wody ryby nie będą czuły potrzeby współpracy, a przy silnym nurcie spróbują stworzyć zoptymalizowaną strukturę. Przykładem mogą być razbory, które w naturze występują w wodach spokojnych, więc w akwarium gdzie jest większy nurt dość chętnie zorganizują ławicę.
• Tarło - np. żałobniczki w czasie tarła pływają w ciasnej ławicy ścigając samicę.
• Pokarm - czasem podczas karmienia ryby współpracują. Niestety, w akwarium gdzie pokarm ma postać płatków lub niezbyt aktywnych robali ten efekt jest trudny do zaobserwowania.
• Schowki - czyli ilość ozdób, roślin. Im bardziej zawalone i zarośnięte akwarium, tym z jednej strony trudniej zaobserwować ławicę, a z drugiej rybom jest łatwiej znaleźć bezpieczne miejsce i stworzyć własny rewir.

Na tytułowe pytanie odpowiedzieć jest więc dość łatwo: ryby nie tworzą ławic, bo mają zbyt dobrze! Ławica daje rybom pewne korzyści. Jeśli te korzyści nie są ważne - nie ma drapieżników, nie ma silnego prądu wody i łatwo schwytać pokarm, to ryby przestają współpracować i tworzą sobie rewirki. Potem przebywają w tych rewirach, nie są już chętne do wypływania.

Kilka gatunków które chętnie tworzą ławice w akwarium:

• zwinnik Blehera (Hemmigramus bleheri) - ryby te preferują dolną część zbiornika i pływają blisko siebie. Są również dosyć aktywne, więc określiłbym je jako typowe ryby ławicowe.
• bystrzyk kolumbijski - ze względu na nieco większy rozmiar ładna ławica jest widoczna dopiero w dużym zbiorniku, ale jak najbardziej trzyma się w grupie. Niestety jednak z reguły są to ryby dość spokojne, więc o stałym ruchu wzdłuż zbiornika musimy zapomnieć.
• topornice/pstrążenice - ryby z tych gatunków trzymają się powierzchni i tworzą wyraźną strukturę podobną do klucza ptaków. Niestety wymagają szczelnego pokrycia, gdyż chętnie skaczą.
• razbory - napisałem na ich temat wyżej. Zdania są podzielone, ale wydaje się, że większość razbor chętnie utworzy ławicę w mocniejszym nurcie.
• kiryski karłowate (Corydoras pygmaeus, C. habrosus, C. hastatus) - o ile wypłyną ze swojej kryjówki, to kiryski te tworzą przepiękne ławice. Niestety, zawsze jest problem z tym pierwszym, są to płochliwe stworzenia i goście ich raczej nie zaobserwują.
• tęczanka Wernera (Iriatherina werneri) - nie wiem jak inne tęczanki i modrooki, ale akurat ten gatunek dość chętnie tworzy statyczne ławice. Myślę, że tutaj najistotniejszym czynnikiem jest silniejszy ruch wody, trzeba jednak pamiętać, że tęczanki te preferują spokojną wodę.

Gatunki które znam tylko z przekazów, osobiście nie miałem ich w swoich akwariach:

• bystrzyki cytrynowe (Hyphessobrycon pulchripinnis)
• żwawiki (ryby z rodzaju Aphyocharax) - te mało znane, lecz drapieżne ryby są bardzo aktywne w środkowej i górnej strefie zbiornika. Wielu akwarystów podaje je za najlepsze ryby ławicowe. Niestety dostępność na rynku jest bardzo ograniczona.
• sumiki szkliste (Kryptopterus) - tworzą zjawiskową, nieruchomą ławicę
• hokejówki amazońskie (Thayeria boehlkei)
• paletki (Symphysodon)

Gatunki które nie stworzą ładnych ławic w akwarium:

• danio - mimo że danio to aktywne ryby stadne, a nawet społeczne, żaden ze znanych mi gatunków nie tworzy ławic. Ryby te funkcjonują stadnie, ale nie pływają synchronicznie. W przypadku zagrożenia rozpierzchają się.
• brzanki - większość brzanek tworzy ławice tylko okazjonalnie i wymaga to dużej ilości osobników. Zwykle pływają „luzem".
• neonki - neonki tworzą ławice tylko okazjonalnie, najczęściej pod wpływem stresu.
• większość kąsaczowatych - mimo stadnego charakteru większości ryb z tego rodzaju, nie tworzą one ładnych ławic. Wyjątki takie jak topornice, żwawiki są wymienione powyżej.
• piękniczkowate (gupiki, platki, mieczyki) - ryby te nie tworzą ławic.

Oczywiście ławicy nie tworzą ryby które trzyma się w niewielkich ilościach - pojedynczo lub w haremie. Specyficzne ławice tworzą kiryski, natomiast oprócz kirysków karłowatych ławice te są rozłożone na dnie i nie tworzą efektu o który nam chodzi.

Czy jakieś ryby tworzą u Was ładne ławice? A może macie jakieś sposoby, które wymuszają współpracę u krnąbrnych neonków?

*W zasadzie nie muszą to być ryby. Np. kałamarnice Humboldta też tworzą ławice.